maart
Beleef de lente
Een schitterende zonsopgang, zo lijkt het. Het was inderdaad 's morgens, maar de zon was al wat langer op. Het is de weerspiegeling van de huizen in de wijk Terwijde langs de Liesveldsewetering achter het Antoniusziekenhuis in de Utrechtse wijk Leidscherijn. Het coronavirus heeft Nederland bereikt; de anderhalvemeter samenleving is ingevoerd. Begeleiders mogen het ziekenhuis niet meer in. Genoeg tijd voor een wandeling langs de wetering.
Dat de wijk Terwijde zo waterrijk is, is niet toevallig. De wijk is begin deze eeuw gebouwd in de polder Lagerweide. De naam maakt al duidelijk dat het hier om een laag gelegen stuk land gaat. De Johanieters, een kloosterorde in Utrecht, hadden hier in de Middeleeuwen een uithof. Vanuit Hof ter Weijde ontgonnen ze de wildernis om de groeiende Utrechtse bevolking te voeden. De vele watergangen in de wijk zijn in die tijd met de hand gegraven. Ze vormen een mooi restje natuur in het voormalige weidegebied waar nu huizen staan om de nog steeds groeiende bevolking van Utrecht te huisvesten.
Ik hoopte baltsende futen voor de lens te krijgen. Ze vonden het aanvankelijk blijkbaar nog te vroeg voor actie. Ze sliepen of waren net wakker en hun veren aan het oppoetsen.
Mannetje en vrouwtje fuut lijken op elkaar. In hun voorjaarskleed zijn ze op het mooist. Een fuut zul je niet vaak op het land zien. Hun poten staan ver naar achteren. Dat is in het water fijn, maar op het land is het lastig lopen.
Al vroeg in het voorjaar kun je genieten van hun baltsritueel. En jawel, mijn verwachting kwam uit. Een eindje verderop had een paartje er wel zin in. Het is elke keer weer een mooi gezicht om te zien. Ze zwemmen recht op elkaar af, gaan verticaal de lucht in, borst tegen borst. Dan volgt het kopschudden. Het ritueel is nog niet afgesloten als ze uit elkaar zwemmen. Als finale bieden ze elkaar waterplantjes aan. Dat is tevens materiaal om een nest mee te bouwen.
Ook de meerkoeten zijn actief. Ze hebben opvallend rode ogen die mooi afsteken tegen hun zwarte verenpak. Van oorsprong is het een vogel die zich prima thuis voelde in de natte wildernis van voor de ontginning. Maar de meerkoet kan zich goed aanpassen. De gegraven sloten van de ontginning bleken ook een prima leefgebied. De Vinexwijk van nu is evenmin een probleem. In de winter leven ze in groepen. Naarmate het voorjaar nadert gaan ze steeds meer de strijd aan met elkaar. In felle gevechten verdedigen ze hun territorium.
Het liefst bouwt de meerkoet zijn nest in het riet, al neemt hij ook genoegen met kale sloten en grachten in de stad. Het vrouwtje bouwt aan het nest en het mannetje voert nestmateriaal aan. Zo zijn de taken mooi verdeeld. Nestfotografie is eigenlijk uit den boze. Bij een meerkoet maak ik wel eens een snelle foto. Ze zijn gewend aan mensen in hun directe omgevingen en gaan onverstoorbaar verder met waar ze mee bezig zijn.
De kuifeend dankt zijn naam aan de parmantige kuif achter op de kop. De kuifeenden die hier broeden zijn niet dezelfde als je in de winter in groepen op een waterplas ziet zwemmen. Die trekken weg naar noordelijker streken.
Tegen het voorjaar zie je steeds meer paartjes. Het mannetje heeft een mooi zwart-wit verenpak. Het vrouwtje is zoals bij veel eenden veel minder opvallend in haar bruine kleed. Maar alle twee hebben ze fel gele ogen.
De waterrijke wijk is ook aantrekkelijk voor aalscholvers die hier visjes vangen. Aalscholvers broeden in een kolonie. Hun voedsel zoeken ze in de wijde omgeving. Net als bij veel vogels is het verenkleed van de aalscholver in het voorjaar op z'n mooist. De keel kleurt dan oranjegeel.
Al in de winter zoeken de mannetjes van de wilde eend naar een partner. Een paartje wilde eenden lijkt zo gewoon. Maar het is dit jaar niet voor niets het jaar van de wilde eend. Het aantal broedparen is in Nederland fors gedaald. De oorzaak is niet duidelijk. Per nest worden er genoeg kuikentjes geboren. Maar veel redden het niet. Komt dat omdat er te veel vijanden zijn die graag een kuikentje lusten of is er gewoon te weinig voedsel? Loop je elke dag hetzelfde rondje langs het water dan zie je met eigen ogen hoeveel van de donzige kuikentjes er na enkele dagen nog over zijn. Met die gegevens wil het Sovon, dat onderzoek doet naar vogels, in kaart brengen hoeveel jongen er uiteindelijk overleven.
Loop je het pad van de Liesveldsewetering helemaal af, dan kom je uiteindelijk bij de Haarrijnseplas. Die is net als de wijk nieuw en begin deze eeuw gegraven. Met het zand werd de wijk Terwijde opgehoogd. De plas heeft een dubbele functie: recreatie en waterbeheer. Maar de natuur profiteert er natuurlijk ook van, met name de watervogels. Vanaf de waterzuiveringsinstallatie, bijna aan het eind van de Liesveldsewetering, bivakkeren grote groepen Grote Canadese ganzen. De omgeving hier wordt steeds natuurlijker met veel water en riet, precies waar deze ganzen van houden.
De ganzen maken een hoop kabaal. De Canadese gans is een exoot die pas sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw hier broedt. Net als de nijlgans waren het ontsnapte vogels die voor de sier werden gehouden. Ze hebben een opvallende lange nek en een witte wangvlek. Hun aantal stijgt de laatste jaren explosief.
Ze zijn druk bezig om hun territorium te verdedigen. Een gans die nog niet zo'n uitgesproken zwarte nek heeft moet het ontgelden. Het is waarschijnlijk een juveniel. Die moet nog een jaartje wachten om mee te kunnen doen.
Maar ook de volwassen ganzen onderling strijden om het territorium. Vandaar het enorme kabaal dat ze maken. Voor de liefde is het blijkbaar nog geen tijd. Maar als ze een partner hebben gevonden blijven ze daar de rest van hun leven trouw aan. Net als het zwanenpaartje dat sierlijk in het water rond de waterzuivering zwemt.
