Het Vuylcoppad
Over het Eiland van Schalkwijk lopen twee klompenpaden die je met elkaar kunt combineren. Ik kies voor het Vuylcoppad dat door de laagstgelegen gebieden van Schalkwijk gaat: de polders Vuylcop en Blokhoven. Bang voor natte voeten hoef je niet te zijn in deze tweede droge zomer op rij. Dat de zon niet door het wolkendek heen breekt is wel zo prettig bij een wandeling door het open weidegebied.
We starten bij Werk aan de Korte Uitweg dat gek genoeg aan de Lange Uitweg ligt. Het vormt samen met Fort Honswijk en Lunet aan de Snel de stelling van Honswijk die onderdeel is van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het heet een Werk omdat het een kleiner onderdeel is van de stelling. Oorspronkelijk bestond het Werk uit alleen een gracht en een aarden wal. Je kunt er nu kamperen en er is een theehuis.
Langs het inundatiekanaal loopt het pad richting Schalkwijksewetering. Water was in de tijd dat de Waterlinie werd aangelegd een effectief middel om de vijand op afstand te houden. Een laagje water van 40 cm maakte de laaggelegen komgronden van Schalkwijk onbegaanbaar voor de troepen met hun materieel. Via het kanaal werd water van de Lek aangevoerd waarmee het gebied in korte tijd onder water kon worden gezet. Voor het waterbeheer is het kanaal nog altijd nuttig, maar ook de natuur profiteert er van.
In juli domineren vooral schermbloemigen als bereklauw en engelwortel. De schermen van de bereklauw zitten vol rode soldaatjes. Daar paren ze. Ze horen tot de familie van de weekschildkevers. Het voedsel bestaat uit nectar en insecten die ze vangen. Hommels en bijtjes bezoeken graag de speerdistel. Het donkere paars van de bloemen steekt mooi af bij het warme geel van het Jacobskruiskruid.
De route loopt verder over het vlonderpad dat sinds een paar jaar ligt over de waterbergingsplas 'Het verdronken bos' bij het Elpad. Het dankt die naam aan de bomen die hier eind vorige eeuw geplant werden en niet bestand waren tegen het water. Langzamerhand blijft er niet meer van over dan wat afgebroken kale stammen. Voor vogels is het een mooie beschutte plek, al is het er vandaag wel erg stil. Midden op de dag in de zomer is nu niet de meest gunstige tijd om vogels te spotten.
Over de Kaaidijk loopt het pad over de smalle asfaltweg langs de Schalkwijksewetering. De wetering werd in de Middeleeuwen gegraven bij de ontginning van Schalkwijk. Dat gebeurde met de hand. Hele families hebben hier aan meegewerkt. Wij kunnen hier nu nauwelijks nog een voorstelling van maken.
Hier ziet de wetering er heel natuurlijk uit. De gele lis is uitgebloeid en zit nu vol zaaddozen. Als de vrucht rijp is springt hij open en stromen de zaadjes mee met het water tot ze een plekje op de oever vinden om te ontkiemen. De moerasandoorn staat in deze tijd van het jaar prachtig te bloeien. Dat bij dit deel van de Schalkwijksewetering geen boerderijen staan, komt omdat de ontginning hier vanaf de kernen 't Waal en Houten plaats vond. Pas als je de kern van Schalkwijk nadert zie je aan de overkant van het water de eerste boerderij. Op hetzelfde erf staan een langhuisboerderij en een dwarshuisboerderij.
Even verderop staat de middeleeuwse woontoren Vuylcop waar deze wandeling en de polder naar is genoemd. Rond het in 1300 gebouwde verdedigingswerk lag in die tijd een gracht. Later werd rond de toren een kasteel gebouwd, maar dat ging verloren. Er was in die tijd veel strijd in deze contreien tussen de graaf van Gelre en de bisschop van Utrecht. Veel kastelen overleefden die niet.
Ter hoogte van de kerk in Schalkwijk gaat de wandeling weer over een onverhard pad door de weilanden. Het mandje met spuitbussen roept vragen op. Op het pad blijken geiten te lopen die het leuk vinden om met je mee te wandelen. Vind je dat geen goed idee, dan kun je ze op afstand houden door even met de plantenspuit te spuiten. Geiten houden daar niet van.
Geiten zagen we niet, wel veel zwanebloemen langs de afwateringssloot. Een teken dat het water schoon is. De geiten bleken aan de wandel met de wandelaars die ons even verderop tegemoet kwamen. Bij het passeren stonden de geiten voor een dilemma: met ons meelopen of verder met de wandelaars die ze al volgden. De helft bleef aarzelend staan.
Het pad loopt verder langs de Blokhovensewetering. Via een trekpontje maak je de oversteek naar de waterbergingsplas aan de Achterdijk. Het project is een mooi voorbeeld van een win-win-winsituatie. Bij extreme regenval kan het overtollige water hier tijdelijk geborgen worden, af en toe wordt het gebied bewust onder water gezet om te laten zien hoe inundatie in zijn werk gaat en flora en fauna profiteren van dit mooie stukje natuur.
Een kuifeend met acht jongen heeft het er naar de zin. Maar dat waterbeheer en natuur niet altijd goed samen gaan, maakt de machine die de oeverbeplanting met een maaikorf maait pijnlijk duidelijk. Gelukkig is er bij het schonen van sloten tegenwoordig meer oog voor de gevolgen voor flora en fauna.
Bijna terug bij Werk aan de Korte Uitweg loopt het Klompenpad aan de overkant van de Achterdijk verder over een smal zandpad langs een sloot. De lange broek en lange mouwen die enige bescherming bieden tegen teken komen hier goed van pas. Zo heb je geen last van de rijkbloeiende distels die over het pad hangen en de brandnetels. Hier kan de natuur nog zijn gang gaan. Aan de slootkant groeien vele soorten waterminnende planten als kattestaart, koninginnekruid en moerasvergeet-mij-nietje. De gele bloempluimen waar veel hommels op afkomen heb ik niet op naam kunnen brengen. De natuur blijft je verbazen. Bijna elke wandeling ontdek je wel iets wat je nieuwsgierigheid wekt.
