Herfst 2024
Natuur om de hoek: Najaar in Nieuw Wulven
Het is inmiddels eind November. De eerste sneeuw is in Nederland al gevallen en het werd de warmste dag in de tweede helft van November ooit gemeten. En dat alles binnen 1 week: van vorst naar 19,1 graad in Limburg (17,1 in De Bilt). In Nieuw Wulven is het inmiddels behoorlijk kaal. Erg fotogeniek is het er nu ook niet. De sloten zijn geschoond, her en der riet verwijderd, diepe bandensporen van te zware tractoren in het natte broekbos. Maar het blijft fijn om lekker buiten in de natuur te zijn en dat op loopafstand van mijn huis. Er valt altijd wel wat te zien en te ontdekken. Een impressie van de maanden september, oktober en november.
Begin september groeit en bloeit er nog van alles.
De ooievaars zijn nog niet vertrokken. De jongen zijn grootgebracht en uitgevlogen. De ouders genieten nog even van de rust. Ik hoorde ze klepperen alsof het voorjaar was.
De vlinders zijn in september bezig met een inhaalslag na een verregend voorjaar zoals dit Groot Koolwitje. Maar ook in oktober zie je op zonnige dagen nog van alles vliegen. Het Groot Koolwitje fotografeerde ik in mijn tuin op een steenworp afstand van Nieuw Wulven. Goede kans dus dat hij ook in Nieuw Wulven op zoek gaat naar nectar.
Het bont zandoogje komt veel voor in de randen van het bos. Daar zetten de vrouwtjes hun eitjes af in graspollen of onder blad. De vlinders die je in oktober ziet vliegen horen tot de derde generatie van dat jaar. Ze overwinteren als pop of soms als rups in graspollen.
Landkaartjes zie ik niet zo vaak. Ze vliegen vooral 's morgens vroeg en in de late middag. In september heb ik er meerdere gespot. Dan vliegt de tweede generatie. Die ziet er anders, veel donkerder, uit als de eerste generatie. In juni zijn ze oranje. Het lijken zo twee verschillende soorten vlinders. Dat deze twee vlinders op Koninginnekruid zitten is niet toevallig. Daar halen ze in de late zomer hun nectar vandaan. De vrouwtjes leggen hun eitjes in brandnetels. Daar overwintert het Landkaartje als pop.
Nieuw Wulven is een mooie afwisseling van bos en open velden. Dat is goed voor de biodiversiteit. Op zo'n open stuk zag het geel van de Heelblaadjes waar tientallen Dagpauwogen op zaten. Dagpauwogen overwinteren als vlinder op koele, donkere plaatsen. Je kunt ze dan ook al op een zonnige dag in februari zien tot laat in de herfst.
De Blinde Bij is helemaal geen bij, maar een zweefvlieg. Hij is ook niet blind maar heeft grote, zwarte ogen die bij het mannetje boven op de kop elkaar raken. Ook de oranjegele tekening op de rug valt op, al is die bij het vrouwtje minder duidelijk. Je kunt ze van het vroege voorjaar tot laat in de herfst zien rondvliegen. Een deel vliegt dan naar het zuiden en een deel van de vrouwtjes overwintert hier. Zo kun je ze zelfs op een zonnige winterdag waarnemen. De foto rechts is begin november gemaakt en er zit inderdaad een vrouwtje Blinde Bij op de nog laat bloeiende Gewone Bereklauw.
Op de foto links zie je de Kegelbijvlieg. Ook dit is geen bij, maar een zweefvlieg. Het mannetje heeft een puntig achterlijf. Het vrouwtje is breder gebouwd en kun je gemakkelijk verwarren met een Blinde Bij. Op de foto rechts zit de Gewone Pendelvlieg. Het is een zweefvlieg die algemeen voorkomt. Je herkent deze soort aan de streepjes op zijn rugschild.
Er zijn ruim 360 soorten zweefvliegen in Nederland. Langzamerhand leer ik er een paar herkennen met dank aan de app ObsIdentify.
Spinnen associeer je met herfst. Maar ze zijn er natuurlijk al het hele jaar. Kruisspinnen zijn pas aan het eind van de zomer volwassen en maken dan een groot web. Dat valt extra op, zeker als er dauwdruppels op zitten. Bij tegenlicht zie je er alle kleuren van de regenboog in. De spin in de bloemetjes van de Gewone Bereklauw had zich goed verstopt. Hij viel me pas op bij het bekijken van de foto op het scherm van de PC.
Naarmate de herfst vordert is het gedaan met de uitbundige bloemenzee van de zomer. De plantjes die eind oktober nog bloeien vallen dan extra op zoals de Witte Dovenetel. De Hommel is er blij mee.
Ook de rode Klaver bloeit nog. Het is een plant uit de familie van de Vlinderbloemachtigen. In de landbouw wordt Klaver gebruikt als groenbemester.
De Scherpe Boterbloem kun je eind oktober ook nog waarnemen. De weilanden zien dan al lang niet meer geel van de boterbloemen, maar in de berm langs de paden in Nieuw Wulven zie je nog enkele bloemen in hun volle gele pracht.
Eikels zijn voor verschillende zoogdieren en vogels belangrijk voedsel om de winter door te komen. Een Vlaamse Gaai verstopt er wel 5000 per maand in de grond op een plek die hij goed kan onthouden. Soms legt hij er een steentje of takje bij ter herkenning. Zijn wetenschappelijke naam is heel toepasselijk Garrulus glandarius: voortdurend krassende eikelzoeker. Soms zien de eikels er raar misvormd uit (foto rechts). Daar heeft een Knoppergalwesp in de zomer zijn eitjes gelegd.
Al vroeg in de herfst ziet de Meidoorn rood van de bessen. Ze zijn geliefd bij vooral Lijsters. De Kramsvogel stilt er zijn honger mee als hij in het najaar vanuit het hoge Noorden Nederland binnentrekt om hier te overwinteren. De bessen kunnen nog tot ver in de winter aan de bomen zitten en daar profiteren de Pestvogels van. In jaren als het voedsel in hun leefgebied opraakt komen ze soms in grote aantallen naar Nederland. Ze zijn niet schuw en laten zich dan gemakkelijk fotograferen.
De rozenbottels van de Egelantier zijn groot en geliefd bij vogels die van het vruchtvlees eten.
De vruchten van de Kardinaalsmuts doen met een beetje fantasie wel denken aan het hoofddeksel van een kardinaal. Het zaad zit in het binnenste oranje bolletje en is voedsel voor Lijsters, Spreeuwen en Roodborstjes.
En al is het herfst, nog niet eens winter, de Berk heeft al last van lentekriebels. Tussen de herfstblaadjes aan de boom piepen de katjes te voorschijn. In het vroege voorjaar komen ze tot bloei.
Het is een uitzonderlijk nat jaar geweest. Dat merk je in Nieuw wulven dat in de polder Vechter- en Oudwulverbroek ligt. Op de kleiige komgrond blijft het water gemakkelijk staan.
Het mos ziet er met al dat vocht prachtig uit. Gewoon Sterrenmos zie je overal onderaan de stam van bomen in Nieuw Wulven en op afgebroken takken. Mos doet het goed in nat weer. De plantjes hebben geen wortels die water uit de grond halen en zijn afhankelijk van regen.
En eindelijk, na al die jaren dat Nieuw Wulven al bestaat zie ik volop paddestoelen. Het bos is nog jong. Dat zal er mee te maken hebben dat er de eerste 20 jaar maar weinig paddestoelen te zien waren. Een paddestoel is het vruchtlichaam van een uitgebreid schimmelnetwerk onder de grond. In nieuwe natuur moet zich dit schimmelnetwerk nog vormen. Daar zullen heel wat jaren overheen gaan. Voor een gezond bos is zo'n ondergronds schimmelnetwerk belangrijk. De schimmels ruimen organisch materiaal op en zetten het om in voedsel voor planten. Sommige schimmels werken samen met bomen en wisselen voedingsstoffen uit.
Voor het eerst zie ik een heksenkring in Nieuw Wulven. Het zijn de vruchtlichamen van een enkele zwamvlok. De schimmel onder de grond groeit met een gelijke snelheid in alle richtingen. Zo verschijnt er op sommige momenten een kring van paddestoelen boven de grond. Deze soort werkt waarschijnlijk samen met bomen. De kring staat rond een boompje. Ik ben geen expert en durf deze paddenstoelen dan ook geen naam te geven.
Als je beter kijkt zie je dat er nog heel veel kleine paddestoelen aan het groeien zijn naast de grotere exemplaren.
De bomen die begin van deze eeuw geplant zijn in Nieuw Wulven zijn uitgegroeid tot forse exemplaren. Daarom is er dit jaar flink gekapt. Zo krijgen de gezonde bomen licht en ruimte om verder te groeien. Aan de rand van het bos liggen de gekapte boomstammen hoog opgestapeld, waarschijnlijk wachtend op een koper. En dan zie je zomaar een paddestoel te voorschijn komen uit het hout, maar ook een jonge twijg. Nieuw leven uit schijnbaar dood hout. Ik zie nu al uit naar de lente.