De Kromme Rijn in 12 wandelingen
Wandeling 11: Nieuw Amelisweerd
Langs de Kromme Rijn kun je vanaf Wijk bij Duurstede tot in Utrecht een wandeling van 29 km maken die grotendeels over het jaagpad langs de rivier gaat. Dat is een pittig eindje lopen. Maar je kunt het hele traject ook in etappes verdelen en er rondwandelingen van maken. Dit jaar, 2022, is het 900 jaar geleden dat de Kromme Rijn werd afgedamd. Een mooie aanleiding om elke maand een rondje Kromme Rijn te lopen. De elfde rondwandeling van 6 km begint bij de fietsenstalling bij wandelknooppunt 33, Koningsweg schuin tegenover de Mereveldseweg. Vanaf knooppunt 33 loop je door het Markiezenbos naar de Kromme Rijn. De route gaat verder over het jaagpad langs de Kromme Rijn richting Utrecht en aan de andere kant terug langs de Kromme Rijn. Het laatste deel van de wandeling volg je het pad langs de randen van Nieuw Amelisweerd door landerijen en bos terug naar het beginpunt. Onderweg kun je genieten van de natuur en de enorme rijkdom aan historisch erfgoed. Je volgt de wandelknooppunten 33-81-42-40-79-18-78-43-44-19-21-81-33. Een routekaartje vind je op route.nl of haal bij de VVV de wandelkaart Kromme Rijnstreek.
Wandelknooppunt 33 staat bij de ingang van Nieuw Amelisweerd. De geschiedenis van Amelisweerd gaat terug tot de 13de eeuw. Op verschillende plekken staat een informatiebord met een plattegrond van het gebied. Daarop zie je dat Amelisweerd in een binnenbocht van de Kromme Rijn ligt. Amelisweerd dankt zijn naam aan Amelis uten Werde, die in 1224 het stuk grond te leen kreeg van de bisschop van Utrecht en er een ridderhof bouwde. Een waard, vroeger ook wel weerd genoemd, is een vlak stuk land langs rivieren. Het parkachtige bos ligt er al eeuwen en werd door de verschillende bewoners van Amelisweerd vormgegeven. Dankzij de ligging op de vruchtbare rivierklei heeft het bos een rijke flora en fauna. Het landgoed trekt op mooie dagen heel veel bezoekers. Toch zijn er nog genoeg plekken waar het rustig is. In de ochtenduren, als de natuur op zijn mooist is, heb je het bos bijna voor je alleen.
Volg het pad richting knooppunt 81 naar landhuis Nieuw Amelisweerd. Links en rechts van het pad ligt het Markiezenbos. Het is het oudste deel van landgoed Amelisweerd en genoemd naar de Markies Maximilien-Henri die op Nieuw Amelisweerd woonde.
In het vroege voorjaar, als de zonnestralen nog de bosbodem kunnen bereiken, staat het bos vol stinzenplanten. In de herfst kun je genieten van de herfstkleuren.
Het bos heeft een rijke biodiversiteit aan flora, vogels en kleine zoogdieren. Vleermuizen vinden huisvesting in oude bomen, maar ook in vleermuiskasten op bomen. De plannen voor de verbreding van de A27 die langs het bos loopt is dan ook een bedreiging voor de vele soorten die er leven. Juist oude bomen zouden daarvoor verdwijnen.
Vlak voor het pad een bocht naar rechts maakt richting knooppunt 81 kruis je de sneeuwklokjeslaan. Het is een zichtas naar het landhuis, geen laan om te belopen. In het voorjaar bloeien er duizenden sneeuwklokjes. Het was een idee van de Markies die een liefhebber was van stinzenplanten. Voor de aanleg van de A27 liep de sneeuwklokjeslaan tot aan de Koningsweg.
Aan het eind van het pad dat naar het landhuis leidt, komt de Witte Brug over de Kromme Rijn in zicht. Dat je het landhuis nog niet ziet, was precies de bedoeling van landschapsarchitect Samuel van Lunteren. Het is kenmerkend voor de Engelse Landschapsstijl met zijn slingerende paden en verrassende doorkijkjes.
Ga voor de brug links af en volg het jaagpad langs de Kromme Rijn naar knooppunt 42. Een visser die hier zijn favoriete stek heeft wist te vertellen dat aan de overkant vaak een ijsvogeltje zit. Als je geluk hebt zie je tijdens je wandeling een blauwe flits over het water scheren. Als je heel veel geluk hebt zie je een ijsvogeltje op een tak een visje verschalken.
Op de Kromme Rijn komen verschillende zijgeulen uit. De balk die er dwars op ligt moet waarschijnlijk voorkomen dat bootjes hier invaren. 's Morgens zitten er vaak eenden op die hun toilet maken.
Op boomstronken langs de waterkant groeien vele soorten paddenstoelen. De eikel in de spleet van de stronk is er niet toevallig in gevallen, maar door een vogel ingeklemd om er van te eten. De katjes van de Hazelaar beginnen al in november te groeien als de laatste bladeren nog aan de struik zitten.
Links van dit deel van het jaagpad ligt sinds de jaren tachtig de A27. Dankzij de groene buffer tussen de A27 en de Kromme Rijn merk je hier in eerste instantie weinig van. Naarmate de afstand tussen pad en snelweg smaller wordt, is het verkeerslawaai duidelijker aanwezig. Het helpt om je aandacht te richten op de natuur die zich weinig lijkt aan te trekken van alle nabije drukte.
Na het bruggetje maakt links van het pad het bos plaats voor een open stukje grasland. Op een deel ervan worden oude graansoorten geteeld.
Het laatste stuk voordat het jaagpad de A27 kruist staan rechts van het pad en langs het slootje links van het bruggetje knotwilgen. Neem vooral een verrekijker mee om de kleine vogeltjes te bekijken die er rondscharrelen op zoek naar insecten of nestgelegenheid in de grillig gevormde knotten. Knotwilgen hadden vroeger een functie. Langs slootjes gaven ze de erfgrens aan en de wortels hielden de grond langs het water vast. De dikke takken waren geschikt voor de stelen van gereedschap en van de dunne takken werden manden, afscheidingen of beschoeiing gevlochten. Het restafval was nuttig als brandhout. Knotten blijft noodzakelijk. De kruin zou anders zo zwaar worden dat de wilg omvalt.
Vlak voordat de Kromme Rijn onder de A27 verder stroomt, ligt aan de overkant van het water de 16de-eeuwse boerenhofstede De Boeije. Het is een krukhuisboerderij. Het woonhuis staat dwars op de later gebouwde stal er achter. Samen vormen ze een L. De boerderijen werden vroeger langs de Kromme Rijn gebouwd met de voorkant naar het water toe. Vervoer van de landbouwproducten ging toen over het water. De boerderij is niet meer in gebruik als boerenbedrijf. In de jaren tachtig werd dit historische pand met sloop bedreigd. Gelukkig is dat niet gebeurd en staat het nu op de gemeentelijke monumentenlijst van Bunnik.
Volg de routepijl van het Krommerijnpad en loop onder het viaduct door naar knooppunt 42. Blijf even verderop bij knooppunt 40 het jaagpad langs de Kromme Rijn volgen.
De Kromme Rijn maakt hier een bocht naar links en stroom verder door de gemeente Utrecht. Het groen overheerst nog steeds. Links van het pad is een bosrand, aan de overkant van de Kromme Rijn ligt een wijkje met vrijstaande huizen.
In de bocht staat een mysterieuze paal. Het informatiebord verklaart waarom die daar staat. Vroeger vond veel vervoer met een trekschuit over het water plaats, vooral in de natte jaargetijden. De wegen waren in die tijd nog niet bestraat en vaak onbegaanbaar. De schuit werd getrokken door een paard dat over het jaagpad liep. De man die het paard leidde heette de jager. In een bocht werden rolpalen geplaatst. Een voorbeeld van zo'n paal staat langs het jaagpad. De lijn waarmee het paard de schuit trok werd via de ronddraaiende paal geleid zodat het schip niet de kant werd ingetrokken.
De stad komt steeds dichterbij. Aan de overkant van de rivier ligt een drukke weg en een trambaan. Tussen het water en de weg is een groenstrook. Links van het pad ligt een smalle strook bos.
Ter hoogte van knooppunt 79 kun je even van de route afwijken voor een bezoek aan de Moestuin die hier vlak achter ligt. Je kunt er koffie drinken, lunchen of in de winkel wat kopen voor onderweg. De Moestuin is een sociale onderneming waar mensen met een kwetsbaarheid op een veilige manier weer mee kunnen draaien in de maatschappij. Ze helpen mee in de biologische moestuin en het lunchcafé. Loop verder naar knooppunt 18 aan de andere kant van de Kromme Rijn.
Bij knooppunt 18 wijst de pijl naar knooppunt 78 meteen na de brug naar rechts naar het pad langs het water. Om het risico te vermijden op het hele steile, modderige stukje naar beneden uit te glijden kun je beter even doorlopen om de aanlooproute naar het pad te nemen. De groenstrook tussen trambaan en de Kromme Rijn gaat even verderop over in een mooi stukje natuur. In het kader van Ruimte voor de Rivier zijn hier in het begin van deze eeuw zijgeulen uitgegraven. Zo ontstonden eilandjes en een prachtig leefgebied voor flora en fauna.
Vlak voor een zijarm van de Kromme Rijn staat tussen wandelpad en trambaan een opvallend huis. Op die plek stond in de 14de eeuw het versterkte Huis Rijnsweerd. Aan het begin van de 18de eeuw maakte dit huis plaats voor een boerderij die in 1908 ook werd afgebroken waarna het huidige huis werd gebouwd.
Ter hoogte van de zijtak van de Kromme Rijn is een speelplek voor kinderen ingericht. Via een hangbrug kun je op een eilandje komen dat in het kader van Ruimte voor de rivier is aangelegd. Het is ook een prachtige plek om vogels, vlinders en libellen te spotten of bijzondere flora te vinden.
In de zijstak van de Kromme Rijn liggen boten voor de verhuur. Je kunt er in het voorjaar en de zomer kano's en roeiboten huren voor een tochtje over de Kromme Rijn of de grachten van Utrecht. Na de brug over de zijtak van de Kromme Rijn kom je bij knooppunt 78 met daarachter een ruime parkeerplaats. (Ben je met de auto, dan kun je die het beste parkeren op de parkeerplaats Weg naar Rhijnauwen 3 en de wandeling starten bij knooppunt 78.) Loop verder over de Weg naar Rhijnauwen naar knooppunt 43 langs het woonwijkje dat je op de heenweg aan de andere kant van de rivier zag liggen.
Vlak voor het viaduct van de A27 staat in de buitenbocht van de Kromme Rijn het Oude Tolhuys. Vroeger moest je hier tol betalen. Een replica van het tolbord uit de 19de eeuw met daarop de tarieven staat langs de kant van de weg. Ga verder onder het viaduct van de A27 door naar knooppunt 44.
Loop verder over de Vossegatsedijk naar knooppunt 19. Je verlaat de Kromme Rijn en loopt nog een stukje langs een zijgeul. Verderop ligt aan beide kanten van de weg weiland. In de verte zie je links van de weg de gebouwen van de Uithof. Het is te danken aan de Kringenwet dat dit gebied tussen Utrecht en Amelisweerd niet vol gebouwd is met huizen. Binnen 300 meter van het schootsveld van een fort mochten geen stenen huizen staan. Het universiteitsterrein De Uithof kon pas worden bebouwd nadat de kringenwet in 1963 werd opgeheven.
Ga bij knooppunt 19 rechtsaf naar knooppunt 21. Je loopt hier op de grens van Nieuw en Oud Amelisweerd. Het laantje heeft dan ook de toepasselijke naam Scheidingslaan.
Links en rechts van het laantje ligt een kleinschalig boerenland. In de struiken en bomen langs het pad vinden verschillende soorten zangvogels voedsel en nestgelegenheid. De bunkers in het weiland zijn een overblijfsel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Ze staan er nog steeds omdat sloop moeilijk en duur was. Ze zijn meters dik, gebouwd van beton met staalkabels. Nu zijn het vaak monumenten en vleermuizen vinden er een slaapplaats.
Als je goed kijkt zie je dat de weilanden op de oeverwal van de Kromme Rijn liggen. Ze zijn niet vlak, maar golvend. Zo kun je in het huidige landschap nog altijd zien hoe het land in het verre verleden is gevormd.
Knooppunt 21 ligt op een viersprong. Links ligt de Domlaan, rechts het Utenhovepad naar Nieuw Amelisweerd. Rechtdoor ligt het pad langs de Scheidingssloot naar het Engels Werk. Volg je de iets langere route door het Achterbos ga dan rechtdoor over het hier bochtige Scheidingspad. Over het bruggetje over de Scheidingssloot rechts en meteen links langs de Scheidingssloot richting Kromme Rijn. Volg het pad dat verderop ongeveer parallel aan de Kromme Rijn loopt en houd links aan. Je komt uit bij de Witte Brug over de Kromme Rijn bij knooppunt 81.
Kies je voor de kortste route van knooppunt naar knooppunt, ga dan rechtsaf naar knooppunt 81. Rechts ligt de Helweide, het hooiland van Nieuw Amelisweerd. Links ligt het Achterbos.
Het pad loopt langs de achterkant van landhuis Nieuw Amelisweerd. Rond 1980 werd vanuit het landhuis, dat toen door krakers werd bewoond, actie gevoerd tegen de aanleg van de A27 door dit bos. Later werd het vervallen landhuis op initiatief van de krakers gerenoveerd. Er kwamen 17 wooneenheden van de Stichting Experimentele Woongroep Nieuw Amelisweerd. De weg konden ze niet tegen houden. Maar dankzij de felle acties is het tracé van de A27 aangepast en de weg verdiept aangelegd. Een deel van het bos is behouden, net als het landhuis en de witte brug er naar toe.
Volg het pad dat om het landhuis heen loopt. Rechts van het pad liggen opgestapelde boomstammetjes. Met een beetje geluk zie je hier een roodborstje of een winterkoninkje rondscharrelen. Ze vinden er, net als andere diertjes, voedsel en een schuilplaats.
Vlak voor de brug over de Kromme Rijn kun je even een blik werpen op de voorkant van Nieuw Amelisweerd. In het voorjaar staat het grasveld voor het huis vol met stinzenplanten. Het begint met sneeuwklokjes, later bloeien er honderden narcissen.
De pijlers van de Witte Brug zorgen voor veel turbulentie in het water. Geniet nog even van het zicht op de Kromme Rijn.
Loop van knooppunt 81 verder naar knooppunt 33, het beginpunt van deze route.